“Gaza is als een magnetisch veld dat je zowel aantrekt als afstoot”: Nadav Lapids film “Yes” is een woedende reactie op de catastrofe van 7 oktober

Zelden brengt een film zo direct de urgentie over waarmee hij is gemaakt. "Yes", de vijfde productie van de Israëlische filmregisseur Nadav Lapid, is een woedende reactie op de catastrofe die Israël en Gaza sinds 7 oktober 2023 treft.

Met seismografische gevoeligheid en koortsachtige virtuositeit volgt de camera een corrosieproces dat alle aspecten van het leven dreigt aan te tasten. Adorno zou kunnen zeggen dat er geen goede film in een fout leven bestaat: de oorlogstoestand waarin het land wegzinkt, maakt elke nuance, elke schakering amoreel. De kleuren zijn oververzadigd en de pulserende soundtrack creëert spanning, zelfs in alledaagse scènes.

In het eerste deel van "Yes" schetst de regisseur met behulp van overdadige scènes een beeld van een elite die alle gevoel voor richting is kwijtgeraakt: Y ("Yud" in het Hebreeuws), een muzikant en performer (Ariel Bronz), en zijn vrouw Jasmine, een danseres (Efrat Dor), zijn het ongekroonde koningspaar van een Israëlisch establishment dat geniet van orgiastische feesten en zeiltochten.

Ook hoge legeraanvoerders en louche Russen worden uitgenodigd, hun contouren vervagen in het stroboscooplicht. De bastonen en de consumptie van sangria en cocaïne doen de grens tussen zakendoen en corruptie vervagen. Prostitutie hoort bij het savoir-vivre.

"Yes" krijgt een politieke toon in het middendeel, wanneer Y gevraagd wordt een nieuw volkslied te componeren. Het moet de wedergeboorte vieren van een Groot-Israël, gebouwd op de ruïnes van Gaza. Nadat hij de oorlog aanvankelijk uitsluitend via het breaking news op zijn mobiele telefoonscherm had meegemaakt, besluit de muzikant in zijn auto te stappen. Hij inspecteert de gebombardeerde kuststrook van dichtbij, op een heuvel waar de camera naar de rookpluimen draait die de horizon verduisteren.

Het filmen van de oorlogsscène was een van zijn belangrijkste aandachtspunten, vertelde de filmmaker tijdens een recente ontmoeting: "Gaza is als een magnetisch veld dat je zowel aantrekt als afstoot. Ik wilde weten hoe een van de ergste verwoestingen van deze eeuw eruitziet vanuit het perspectief van degenen die het plegen."

7 oktober riep twee tegengestelde gevoelens bij hem op. Aan de ene kant moet je als regisseur, als je je vak serieus neemt, in elke situatie je eigen stem vinden. Aan de andere kant is "de realiteit onfilmbaar geworden."

Hoewel Lapid al enkele jaren in Frankrijk woont, keerde hij direct na het bloedbad terug naar Israël. Daar kreeg alles plotseling een nieuwe betekenis: "Het was alsof de objectieve werkelijkheid plotseling in een andere vorm verscheen. Of ik nu het gezicht van een baby, een geliefde of de zee filmde – alles leek doordrenkt met een nieuwe, onvoorstelbare kracht."

De aantrekkingskracht die de straten van Tel Aviv sinds 2023 in zijn greep houdt, kan ook op het scherm worden nagebootst. De camera, vaak in de hand, breekt de ruimte op met hectische bewegingen, en de behoeften en relaties van de personages – seks, eten, werk – worden altijd weergegeven als mechanische transacties.

De beschikbaarheid van geërotiseerde lichamen illustreert de machtsongelijkheid. Alleen onderdanigheid stelt iemand in staat zijn privacy te verdedigen tegen de buitenwereld: "Geluk schuilt in onderwerping," fluistert Y tegen zijn pasgeboren baby terwijl hij met de baby naar het strand gaat.

Lapids pessimisme over de situatie in Israël is in elke scène voelbaar. In talloze shots domineert het blauw en wit van de vlaggen het kleurenschema; aan het einde van de film wordt Y's hymne, doorspekt met wraak en wrok, gezongen door een kinderkoor. Voelt hij zich niet eenzaam in zijn radicale houding ten opzichte van zijn vaderland?

"De dichteres Dahlia Ravikovitch schreef in de jaren tachtig al dat we een 'mislukt experiment' waren", zegt Lapid. Normaal gesproken richt men zich na een mislukking op een nieuw project. Maar dat is met Israël niet mogelijk. "Het is net als met de zon: de stralen veroorzaken kanker, maar zonder die stralen zou er geen leven zijn."

Hoe uniek de film ook is in zijn aangrijpende karakter, Lapids verkenning van de spanningen tussen Israël en de diaspora raakt een onderwerp dat hij al in zijn eerdere films aan de orde heeft gesteld. Zowel Yoav in "Synonyms" (2019) als het hoofdpersonage in "Ahed's Knee" (2021) voelden zich genoodzaakt te emigreren.

"Yes" is in wezen een poging om "de schoonheid en de horror, de terreur en de verleiding" in één film te verpakken, concludeert Lapid. De goedkeuring die in de titel weerklinkt, moet waarschijnlijk worden begrepen als een bereidheid om tot in het kleinste detail rekening te houden met de spanningen en breuklijnen die het heden van Israël vormen.

Ja: Vanaf 16 oktober in de bioscoop.